ضربان‌سازها (پیس میکرها)
ضربان‌ساز، دستگاهی است که با استفاده از نیروی باتری، ریتم قلب شما را تنظیم می‌کند. بیشتر ضربان‌سازها در افرادی کار گذاشته می‌شوند که گره سینوسی-دهلیزی آنها بسیار آهسته کار می‌کند که این مورد در اثر کهولت سن، بیماری قلبی و یا استفاده از داروهای قلبی رخ می‌دهد. در این حالت اگر گره‌سینوسی-دهلیزی، تحریک الکتریکی را شروع ننماید، ضربان‌ساز جایگزین آن می‌شود. در یک فرد مبتلا به بلوک قلبی، این دستگاه جایگزین مسیر بلوک شده می‌شود. امروزه ضربان‌سازها نه تنها باعث شروع فعالیت قلب می‌شوند و قلب را وادار به تپش می‌نمایند، بلکه با توجه به نوع فعالیت شما سرعت تپش قلب را نیز تنظیم می‌نمایند. یعنی درست همان کار قلب طبیعی را انجام می‌دهند.
ضربان‌ساز وسیله‌ای به اندازه یک ساعت مچی مردانه می‌باشد که دارای یک باتری و یک مولد الکترونیکی می‌باشد. این دستگاه برای تشخیص اینکه آیا میزان ضربان قلب شما در یک محدوده قابل قبول است، برنامه‌ریزی می‌شود. اگر میزان ضربان قلب قابل قبول نباشد، ضربان‌ساز پیام الکتریکی تولید می‌کند تا قلب با سرعت قابل قبولی تپش نماید.
یک ضربان‌ساز تک-حفره‌ای یک لید دارد که در یک حفره قلب (دهلیز راست یا بطن راست) قرار می‌گیرد، در حالکیه ضربان‌ساز دو-حفره‌ای دو لید دارد که در هر دو حفره راست قلب یعنی دهلیز راست و بطن راست قرار می‌گیرند. معمولا ضربان‌ساز تا چندین سال یعنی قبل از نیاز به تعویض باتری‌ها در بدن باقی می‌ماند.
در برخی از افراد مبتلا به نارسایی قلبی یا برخی ویژگی‌های خاص جسمانی ممکن است یک لید سوم در پشت قلب از طریق یک ورید جانبی قرار داده شود. به این کار ضربان‌سازی دو-بطنی گفته می‌شود. انجام این کار بسیار سخت‌تر از قراردادن یک ضربان‌ساز می‌باشد، معمولا این روش با ایجاد هماهنگی در انقباض عضلات قلبی باعث بهبود برخی از افراد مبتلا به نارسایی قلبی می‌شود.
چگونه یک ضربان‌ساز کاشته می‌شود؟
برای کاشتن یک ضربان‌ساز تنها به یک داروی خواب‌آور ملایم و یک بی‌حسی موضعی در ناحیه فوقانی قفسه سینه نیاز است. پزشک ابتدا برش کوچکی در پوست زیراستخوان ترقوه ایجاد می‌کند. لیدهای نازک و روکش‌دار از طریق رگ‌های خونی زیر استخوان ترقوه با هدایت اشعه ایکس در قلب قرار می‌گیرند. سپس پزشک این لیدها را به ضربان‌ساز وصل کرده و ضربان‌ساز را در زیر پوست درست در زیر استخوان ترقوه قرار می‌دهد. شما در محل قرارگیری ضربان‌ساز تنها برجستگی کوچکی را احساس خواهید نمود. این عمل ظرف مدت 1 تا 2 ساعت انجام می‌گیرد و عوارض جانبی آن بسیار نادر است. عوارض جانبی شدید، خطرناک و کشنده در کمتر از 1 درصد موارد اتفاق می‌افتد. عفونت ضربان‌ساز نادر است، اما در صورت عفونت حتماً باید ضربان‌ساز برداشته شود. گاهی اوقات عوارض خفیف‌تری مانند خونریزی و جمع شدن (کلاپس) ریه‌ها ممکن است اتفاق بیافتد و یا ممکن است لیدهای ضربان ساز نیاز به تغییر موقعیت داشته باشند. ممکن است شما بتوانید در عرض چند روز به فعالیت‌های طبیعی خود بازگردید. پزشک به شما توصیه می‌نماید که از بلند کردن اشیاء سنگین و یا انجام فعالیت‌های شدید با حرکت بازوی خود در سمتی که ضربان‌ساز تعبیه شده است، خودداری نمایید.
زندگی با ضربان‌ساز
شما باید به طورمرتب ارزیابی شوید. تا زمان بهبودی کامل محل کاشت ضربان‌ساز، این ارزیابی با فاصله‌های زمانی کمی انجام می‌گیرند، سپس ارزیابی‌ها هر 3 تا 6 ماه یکبار برای کنترل ضربان‌ساز انجام می‌شوند.
پزشک ضربان‌ساز را با بررسی قسمت برنامه‌ریز الکترونیکی آن، ارزیابی خواهد کرد. این برنامه‌ریز، اطلاعاتی درباره فعالیت ضربان‌ساز و نیز عمر باتری دارد. در ضمن پزشک می‌تواند برنامه‌ریزی ضربان‌ساز را در صورت لزوم تغییر بدهد. علاوه بر ارزیابی‌های درمانگاهی ممکن است ماهیانه نیز به صورت تلفنی شما را تحت نظر داشته باشد.
هنگامی‌که باتری شروع به ضعیف شدن نماید، ضربان‌ساز آهسته‌تر کار خواهد کرد، ولی به طور ناگهانی متوقف نخواهد شد. معمولا پزشک قبل از آنکه شما متوجه علایم بالینی آن شوید، ضعیف شدن باتری را تشخیص می‌دهد. زمانیکه باتری نیاز به تعویض داشته باشد، انجام یک عمل جراحی دیگر برای تعویض ضربان‌ساز الزامی خواهد بود. چون معمولا لیدها نیاز به جایگزینی ندارند، بنابراین عمل دوم ساده‌تر از عمل اول بوده و با یک بی‌حسی موضعی در زیر استخوان ترقوه قابل انجام است.
پزشک کارتی به شما می‌دهد که حاوی اطلاعاتی راجع به ضربان‌ساز و بیماری شما می‌باشد. شما باید همیشه این کارت را همراه داشته باشید و به متخصصین امورسلامتی و نیز کارکنان فرودگاه نشان دهید.
پس از کاشت ضربان‌ساز و ترمیم کامل محل جراحی، شما ممکن است بتوانید در تمام فعالیت‌های معمولی خود شرکت نمایید. شما باید محدودیت‌های احتمالی خودتان را مجدداً با پزشکتان مرور نمایید (برای مثال شما نباید در ورزش‌هایی مثل بوکس و......شرکت نمایید).
تمام سوالات خود را از پزشک معالج‌تان بپرسید به ویژه درباره انواع ضربان‌سازها، انواع روش‌های درمانی و یا ملاحظاتی که فکر می‌کنید باید در مورد ضربان‌ساز بدانید از پزشک سوال دهید.
به طورکلی هشیار بودن در مورد تمامی اتفاقاتی که پیرامون شما رخ می‌دهند و واکنش به موقع نسبت به مواردیکه ممکن است با جریان الکتریکی ضربان‌ساز تداخل نمایند، بسیار ضروری می‌باشد.
اگر چه ضربان‌ساز زندگی شما را محدود نمی‌کند ولی باید به خاطر داشت که ضربان‌ساز نمی‌تواند برخی از کارها را انجام دهد. برای مثال ضربان‌ساز از وقوع حمله قلبی در فردیکه دچار انسداد سرخرگ‌های کرونری شده است، جلوگیری نمی‌نماید. در ضمن ضربان‌ساز لزوماً نیاز به مصرف برخی از داروهای مرتبط با بیماری‌های قلبی‌عروقی، برای مثال داروهای ضدفشارخون، ضد آنژین قلبی و یا حتی داروهای مناسب برای سایر انواع آریتمی‌ها را از بین نمی‌برد.
دفیبریلاتورهای قلبی قابل کاشت
دفیبریلاتور قلبی داخلی (ICD) وسیله‌ای است که با باتری کار می‌کند و تنها اندکی بزرگتر از ضربان‌ساز می‌باشد. ICDها در زیر پوست کاشته می‌شوند و ریتم قلبی شما را کنترل کرده و درصورت لزوم اصلاح می‌نمایند. همه ICD های موجود به عنوان ضربان‌ساز نیز عمل می‌کنند.
ICD ها معمولا در فردی به کار می‌روند که دچار آسیب قلبی شده‌اند (برای مثال در اثر حمله قلبی) و در معرض خطر ابتلا به ریتم‌های کشنده قلبی مانند تاکیکاردی یا فیبریلاسیون بطنی می‌باشند. همچنین ICD ها در برخی از افراد مبتلا به فیبریلاسیون شدید دهلیزی استفاده می‌شوند.
ICD همانند ضربان‌ساز یک سری پیامهای غیرمحسوس کم انرژی ایجاد می‌نماید. علاوه بر این ICD از همان تکنولوژی ضربان‌ساز برای کنترل قلب استفاده می‌کند. ICD ها از این نظر با ضربان‌سازها متفاوتند که علاوه بر برادی‌کاردی (کاهش تعداد ضربان قلب)، ضربان‌های خیلی سریع قلب را نیز کنترل می‌کنند. ICD ها همچنین در صورت لزوم پیامهای الکتریکی پرانرژی (شوک) را به قلب وارد می‌کنند. زمانی این شوک‌ها به قلب وارد می‌شوند که ICD ها آریتمی‌های سریع خطرناک یا پایدار را در قلب تشخیص دهند. این پیامهای الکتریکی قوی به نام شوک‌های دفیبریلاسیون خوانده می‌شوند که در بسیاری از موارد نجات بخش زندگی می‌باشند. فردیکه ICD دارد ممکن است این پیامهای الکتریکی قوی (شوک) را احساس نماید. (معمولا یک شوک منفرد را احساس می‌کند ولی ممکن است یک سری از شوک‌ها را احساس نماید). این شوک‌ها معمولا به شکل یک ضربه سریع یا لگدزدن در قفسه سینه احساس می‌شود. بسته به وضعیت هوشیاری شما در طی شوک ممکن است شوک دردناک باشد (اگر شما خواب آلود نشده باشید) و یا ممکن است بدون درد باشد (اگر شما داروی آرام بخش دریافت کرده باشید).
همانند ضربان‌ساز، ICD نیز از دو قسمت تشکیل شده است: یک قسمت مولد پیامهای الکتریکی که شامل باتری و مدار الکترونیکی می‌باشد و یک دستگاه از لیدهای روکش‌دار که درانتهای خود الکترود دارند.
ICD های جدیدتر، کوچک‌تر نیز شده‌اند. این ICDها همچنین برای تولید یک سری پیامهای الکتریکی پشت سرهم کنترل شده، طراحی شده‌اند که ضربان‌سازی سریع نامیده می‌شوند و در حین اولین نشانه‌های تاکیکاردی بطنی رخ می‌دهند. اگر این حالت نتواند ریتم طبیعی را به قلب بازگرداند، ICD شوک دفیبریله کننده را تولید و رها خواهد کرد.
ICD نوع درمان را براساس سرعت ضربان قلب تعیین می‌کند. ICD ها همچنین در صورت بروز برادی‌کاردی (کاهش تعداد ضربان قلب) آن را درمان می‌کنند. ICD ها همچنین حافظه‌ای برای ثبت دوره‌های آریتمی دارند و برخی از بررسی‌های الکتروفیزیولوژیکی داخلی را انجام می‌دهند. در فردیکه مبتلا به آریتمی بطنی طول کشیده می‌باشد، استفاده ازICD نسبت به استفاده از داروهای ضدآریتمی در پیشگیری از مرگ ناگهانی مؤثرتر می‌باشند. ICD همچنین ممکن است بطورمشابهی از ایست قلبی در شخصی که در معرض خطر برخی از آریتمی‌ها می‌باشد، پیشگیری نماید. قبل از اینکه پزشک شما را کاندید دریافت ICD نماید، باید او سایر علت‌های آریتمی را رد نماید. علتهایی مانند: حمله قلبی، ایسکمی بافت عضلانی قلب (کاهش خون‌رسانی به عضله قلبی) و یا عدم تعادل شیمیایی و واکنش‌های دارویی که این علت‌های آریتمی باید با استفاده از روش‌های دیگری درمان شوند.
چگونه یک ICD کاشته می‌شود؟
روش کاشت ICD بسیار شبیه به کاشت یک ضربان‌ساز است. در بیمارستان یک داروی آرام‌بخش تجویز شده و از بی‌حسی موضعی در محل کاشت ICD استفاده می‌شود. پزشک در پوست شما برشی ایجاد می‌نماید و سپس لیدها را از طریق رگ‌های خونی به درون قلب یا بر روی سطح آن می‌فرستد. سپس پزشک ICD را در زیر پوست استخوان ترقوه یا کمی بالاتر از کمرجاسازی می‌کند. پس از آن، پزشک لیدها را به قسمت مولد پیام الکتریکیICD وصل می‌کند. بررسی‌های الکتروفیزیولوژیک به منظور ارزیابی ICD انجام خواهد شد. کل کاشت ICD در حدود 2 ساعت طول می‌کشد.
شما ممکن است شب را در بیمارستان بگذرانید. ممکن است برخی از داروهای ضدآریتمی نیز به شما تجویز شود. مصرف این داروها ممکن است نیاز به شوک‌های پرانرژی توسط ICD را کاهش دهد. دوران نقاهت و درد پس از جاگذاری و نیز خطرات جاگذاری ICD، شباهت بسیار زیادی با ضربان ساز دارد.
پس از جاگذاری ICD
پس از جاگذاری ICD، شما باید هر1 تا 3 ماه برای کنترل به پزشک مراجعه نمایید. پزشک فعالیت ICD را به صورت الکترونیکی از روی سینه و از طریق دستگاه تشخیص دهنده کدهای برنامه ICD ارزیابی می‌نماید. به این وسیله پزشک تعیین می‌کند که چه نوع پیامهای الکتریکی تولید شده‌اند، آیا این پیامهای الکتریکی به خوبی عمل کرده‌اند، آیا نیاز به اصلاح دارند و چه میزان از انرژی باتری مصرف شده است.
زمانیکه انرژی باتری به کمتر از حد از پیش تعیین شده برسد، زمان عمل جراحی جایگزینی ICD، تعیین می‌شود. معمولا یک باتری 3 تا 5 سال کار می‌کند که بستگی به تعداد شوک‌های ارسالی آن پس از جاگذاری دارد. چون در جراحی دوم نیازی به جایگزینی لیدها وجود ندارد، بنابراین عمل جراحی دوم ساده‌تر از عمل کاشت اولیه می‌باشد. برخی از ICD ها را می‌توان به صورت دوره‌ای از طریق تلفن مورد ارزیابی قرار داد.
بسیاری از افراد درباره امکان دریافت شوک‌های غیرمنتظره دفیبریله کننده توسط ICD نگران می‌باشند. ممکن است لازم باشد که شما مصرف داروهای ضدآریتمی را ادامه دهید تا خطر نیاز به شوک توسط ICD کاهش یابد. برخی از شوک‌ها کوچک می‌باشند و افراد متوجه آنها نمی‌شوند. وقتی که شوک قویتری را دریافت می‌کنید، مثل یک ضربه محکم به سینه آن را احساس خواهید کرد.
برخی از افراد در طی دوره‌های فیبریلاسیون، هوشیاری خود را از دست می‌دهند، بنابراین آنها شوک را احساس نمی‌کنند. اگر فردی در حین شوک ICD شما را لمس کند، احساس لرزش خواهد کرد اما هیچ خطری وی را تهدید نمی‌کند.
شما می‌توانید از پزشکتان بپرسید که در هنگام شوک توسط ICD، چه کاری باید انجام دهید. ممکن است پزشک به شما توصیه نماید که با احساس شوک ICD، و یا احساس ناخوشی پس از شوک، با وی تماس بگیرید.
به غیر از احساس ناراحتی از شوک ناگهانی، برخی از عوارض جانبی احتمالی کاشت ICD عبارتند از: حساسیت محل جاگذاری به ویژه در افراد بسیار لاغر، مشکلات بسیار نادر در ارتباط با عفونت، و برخی از موارد مربوط به زیبایی (برای مثال ICD در زیر پوست دیده می‌شود). اگر درباره شوک‌های ICD و یا نیاز به ICD نگرانی دارید با پزشک خود مشورت نمایید و به گروه‌های حمایتی بپیوندید، تا در آن جا با سایر افرادیکه از ICD استفاده می‌کنند آشنا شوید و با آنها و سایر کادر پزشکی درباره نگرانی‌های خود صحبت نمایید.
همچنین ممکن است به شما یک کارت شناسایی داده شود که شامل اطلاعاتی درباره ICD شما می‌باشد. همواره این کارت را همراه خود داشته باشید و در هنگام لزوم آن را به کادر پزشکی و پرسنل فرودگاه ارایه نمایید.
زندگی با ICD
درست مانند یک ضربان‌ساز، ICD نیز ممکن است با برخی از وسایل محیط پیرامون شما که دارای میدان‌های الکترومغناطیسی یا امواج رادیویی می‌باشند، تداخل نمایند. (مطلب مربوط به ایمنی وسایل کاشتنی را در صفحه408ملاحظه بفرمایید). از پزشک خود سوال نمایید که چه وسایلی در محیط اطراف شما، یا کدامیک از روش‌های پزشکی یا فعالیت‌های بدنی شما ممکن است بر روی ICD تأثیر بگذارند.
امکان انجام رانندگی پرسش مهمی در یک فرد دارای ICD می‌باشد. ممکن است 5 تا 15 ثانیه طول بکشد تا ICD آریتمی را تشخیص داده و درمان را شروع نماید. در طی این مدت ممکن است شما دچار سرگیجه یا حتی غش شوید. لذا توصیه می‌شود که از رانندگی خودداری کنید و همچنین از انجام کارهایی مانند خلبانی یا غواصی پرهیزکنید که ممکن است جان شما یا دیگران را به خطر بیاندازند. این موارد را به دقت با پزشک خودتان بررسی نمایید. برخی از افرادیکه مدت زیادی بدون شوک یا علایم بالینی باقی می‌مانند امکان رانندگی را البته تنها با اجازه پزشک دریافت می‌کنند.
ایمنی و وسیله کاشتنی شما
هم ضربان‌ساز و هم ICD فعالیت الکتریکی قلب شما را کنترل می‌کنند. در نتیجه میدان‌های الکتریکی یا مغناطیسی بزرگ به شکل بالقوه‌ای ممکن است بر روی آنها تاثیر بگذرند. هر چه میدان‌های الکتریکی یا مغناطیسی بزرگتر بوده یا به دستگاه شما نزدیک‌تر باشند، احتمال تاثیر آنها بیشتر است. اینها رهنمودهایی می‌باشند که بیان می‌کنند چه تجهیزات و فن‌آوری‌هایی می‌توانند به ضربان‌ساز یا دفبیریلاتورکاشتنی ICD تاثیر بگذارند. همواره به دقت و تفضیل در مورد سوالات خود یا نگرانی‌هایتان با پزشک خودتان مشورت کنید.
بدون خطر یا با خطر کم
• وسایل الکتریکی منزل مانند دریل الکتریکی، کنترل تلویزیون، اجاق میکروویر، تشک‌های برقی، رادیو و ... (برخی از این وسایل ممکن است با یک ضربان تداخل کنند ولی اغلب افراد می‌توانند از آنها استفاده کنند. گرچه بهتر است اگر میکروویو روشن است درست پهلوی آن نایستید).
• تجهیزات دندان‌پزشکی (برخی افراد ذکر می‌کنند که در هنگام استفاده از دریل دندان‌پزشکی بر روی دندان‌ها، دچار افزایش مقدار ضربان قلب می‌شوند).
• پرتوتابی تشخیصی مانند استفاده از اشعه ایکس.
• استفاده از شوک الکتریکی در درمان برخی از اختلالات روانی.
خطر متوسط
• تلفن‌های بی‌سیم و موبایل، ضربان‌ساز یا ICD را تحت تاثیر قرار نمی‌دهند، اما با تغییر فن‌آوری برخی تلفن‌های جدیدتر که از فرکانس‌های جدیدتری استفاده می‌کنند، ممکن است آنها را تحت تاثیر قرار دهند. با پزشک خود در مورد این وسایل صحبت کرده و مطالعات و گزارشات مربوط به آنها را مرور کنید. جهت ایمنی در هنگام استفاده از موبایل، گوشی تلفن را در گوش سمت مقابل محل قرارگیری دستگاه قرار دهید.
• تخریب با امواج رادیویی که جهت درمان برخی آریتمی‌ها به کار می‌رود ممکن است دستگاه شما را تحت تاثیر قرار دهد. در طول درمان و پس از آن ضروری است که پزشک به دقت وضعیت شما را ارزیابی نماید.
• گرمادرمانی با موج کوتاه یا میکروویو که یک روش درمانی فیزیکی برای برخی انواع التهاب مفاصل و برخی انواع جراحی‌ها می‌باشند، ممکن است به ضربان‌ساز شما آسیب بزند.
• پرتودرمانی (جهت درمان سرطان) ممکن است به ضربان‌ساز یا ICD شما آسیب بزند و با افزایش میزان پرتوتابی، این خطر بیشتر هم می‌شود. دستگاه شما باید در طول درمان به دقت کنترل شده و دارای محافظ باشد.
• تحریک الکتریکی اعصاب از طریق پوست (TENS) که یک درمان برای دردهای حاد و یا مزمن است، ممکن است برای مدت کوتاهی فعالیت ضربان‌ساز را مهارکند. این اثر با برنامه‌ریزی مجدد ضربان‌ساز رفع می‌شود.
• سنگ شکنی با امواج خارج از بدن (ESWL) یک درمان غیرتهاجمی است که مجموعه‌ای از شوک‌ها را به کلیه وارد می‌سازد تا سنگ‌های آن را بشکند تا این سنگ‌ها با ادرار دفع شوند. برنامه ضربان‌ساز باید برای دوره سنگ شکنی و پس از آن تطبیق داده شود.
خطر زیاد (پرهیزکامل از این موقعیت‌ها)
• نباید به افراد دارای ICD یا ضربان‌ساز اجازه داده شود که از M.R.I استفاده نمایند چرا که ام. آر .آی از میدان مغناطیسی بسیار قوی استفاده می‌نماید.
• سیستم‌های دزدگیر، فلزیاب و مراقبت‌های فرودگاه در اکثر افراد سبب بروز هیچ علامتی نمی‌شوند و شما می‌توانید از آنها عبور کنید. اما باید توجه داشته باشید که بسیاری از سازمان‌ها دارای سیستم‌های ضدسرقتی هستند که نزدیک درهای ورودی آنها بوده و پنهان هستند. شما نباید نزدیک دستگاه دزدگیر یا فلزیاب برای مدت زیادی بمانید و نباید جلوی چنین دستگاهی خم شوید. اگر می‌خواهند شما را با یک فلزیاب دستی مثلا در فرودگاه بازرسی کنند، پرسنل حراست را از وجود دستگاه کاشتنی قلب آگاه ساخته و از آنها بخواهید که این عمل کوتاه بوده یا در صورت امکان از روش‌های جایگزین استفاده کنند.
• تجهیزات تولید نیرو، خطوط فشار قوی خارج از منزل و وسایل مغناطیسی قوی (مانند برخی تجهیزات پزشکی یا موتورها) ممکن است سبب قطع فعالیت ضربان‌ساز شوند، اگر با چنین وسایلی کار می‌کنید یا در نزدیکی چنین تجهیزاتی میباشید، با پزشک خود در این زمینه صحبت کنید.
